انسان‌ها به طور طبیعی دوست دارند کنار شریک عاطفی‌شان بخوابند. این کار فقط برای راحتی نیست؛ وقتی کنار کسی که دوستش داریم می‌خوابیم، احساس امنیت و آرامش بیشتری داریم و رابطه عاطفی‌مان هم تقویت می‌شود. خواب مشترک می‌تواند استرس را کاهش دهد و کیفیت خواب را بهتر کند. به همین دلیل، خوابیدن کنار شریک زندگی، یک عادت ساده نیست، بلکه بخش مهمی از زندگی عاطفی و سلامت روان ماست.
خواب، تنها استراحت شبانه نیست؛ یکی از اساسی‌ترین نیازهای بدن و روان انسان است. کیفیت خواب می‌تواند روی تمام بخش‌های زندگی اثر بگذارد؛ از سلامت جسمی و روانی گرفته تا روابط عاطفی. کم‌خوابی یا خواب بی‌کیفیت می‌تواند احتمال مشکلاتی مثل اضافه‌وزن، افسردگی، ضعف سیستم ایمنی، بیماری‌های قلبی، دیابت نوع ۲ و حتی کاهش کارایی مغز و بدن را افزایش دهد. اما چیزی که کمتر به آن توجه می‌شود، تأثیر خواب بر روابط بین زوجین است.
بسیاری از زوج‌ها دوست دارند کنار هم بخوابند، اما در عمل مشکلات خواب یکدیگر را اذیت می‌کنند؛ یکی ممکن است خروپف کند، دیگری زیاد غلت بزند، مدام گوشی‌اش را چک کند، پتو را بکشد یا نیمه‌شب چند بار برای رفتن به سرویس بهداشتی بیدار شود. طبیعی است که این رفتارها باعث مختل شدن خواب شریک زندگی شود. تحقیقات نشان می‌دهند که مشکلات خواب در زوج‌ها کیفیت رابطه را پایین می‌آورد، احتمال افسردگی و ناامیدی را افزایش می‌دهد و سلامت روان هر دو طرف را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تحقیقات جدیدتر نیز نشان می‌دهند که کیفیت خواب نقش مهمی در رفتارهای بین‌فردی، به‌ویژه در روابط نزدیک مثل ازدواج، دارد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ روی ۱۹۴ زوج نشان داد افرادی که خواب کافی و باکیفیت ندارند، بیشتر در معرض بروز پرخاشگری یا مشکلات عاطفی در رابطه هستند. این مطالعه همچنین نشان داد که تأثیر خواب در زنان و مردان کمی متفاوت است: در زنان، کمبود خواب یا کیفیت پایین آن، تمایل به بروز پرخاشگری مستقیم و واکنش‌های تند را افزایش می‌دهد. در مردان، کم‌خوابی بیشتر باعث درونی‌سازی خشم می‌شود؛ یعنی خشم و ناراحتی در درون نگه داشته می‌شود که می‌تواند به اضطراب، افسردگی یا کاهش صمیمیت در رابطه منجر شود.
خواب کافی و باکیفیت نقش مهمی در کنترل احساسات و عملکرد مغز دارد. دو بخش کلیدی مغز که در این زمینه فعال هستند، آمیگدال و قشر پیش‌پیشانی (prefrontal cortex) هستند. آمیگدال مرکز پردازش هیجانات است و واکنش‌های فوری به استرس را مدیریت می‌کند، در حالی که قشر پیش‌پیشانی مسئول کنترل رفتار، تصمیم‌گیری منطقی و تعدیل واکنش‌های احساسی است. وقتی خواب کافی نداشته باشیم، این ارتباط ضعیف می‌شود و مغز مانند یک سیستم هشدار زودهنگام عمل می‌کند که کوچک‌ترین تحریکات را بزرگ می‌کند و تصمیم‌گیری منطقی را سخت می‌کند. در روابط عاطفی، این مسئله باعث می‌شود زوج‌ها نسبت به اختلاف‌ها و تنش‌های کوچک آسیب‌پذیرتر باشند و واکنش‌هایشان شدیدتر و کمتر منطقی باشد.
کم‌خوابی و خواب بی‌کیفیت حتی در دوران والدگری هم تأثیر زیادی دارد. مادرانی که نوزاد ۳ تا ۶ ماهه دارند، معمولاً شب‌ها بارها بیدار می‌شوند، چون نوزاد هنوز چرخه خواب منظمی ندارد. این کم‌خوابی مداوم توانایی مادر در مدیریت هیجانات را کاهش می‌دهد و واکنش‌های او نسبت به استرس و اختلاف‌های کوچک شدیدتر می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که کم‌خوابی در مادران تازه‌متولد با کاهش کیفیت رابطه و افزایش تعارض همراه است. البته پدران نیز اگر کم‌خوابی و خستگی شدید داشته باشند، ممکن است تحمل و تاب‌آوری کمتری در مواجهه با تنش‌ها داشته باشند. با این حال، اثر کم‌خوابی بر زنان، به‌ویژه در بروز پرخاشگری یا واکنش‌های شدیدتر، بیشتر است. بنابراین دوران والدگری به‌خودی‌خود چالش بزرگی است و کم‌خوابی می‌تواند آن را تشدید کند.
به طور کلی می‌توان گفت که خواب خوب نقش مهمی در حفظ رابطه دارد. کم‌خوابی و خواب بی‌کیفیت باعث می‌شود کنترل هیجانات سخت‌تر شود، زودتر عصبانی شویم و اختلاف‌های کوچک به مشکل بزرگ تبدیل شوند. مشکلات رابطه فقط به خواب مربوط نمی‌شوند، اما خواب ضعیف یکی از عوامل مهم اثرگذار است.
اگر مدتی است با مشکلات خواب و تأثیر آن بر رابطه‌تان دست‌وپنجه نرم می‌کنید، بهتر است به یک متخصص یا کلینیک خواب مراجعه کنید تا مشکل شناسایی و درمان شود. همچنین چند راهکار ساده می‌تواند کمک کند خواب بهتر و رابطه آرام‌تری داشته باشید:
- روتین خواب ایجاد کنید: هر روز در ساعت مشخصی بخوابید و بیدار شوید.
- محیط خواب آرام باشد: نور و صدا کم باشد و قبل از خواب از گوشی یا تبلت استفاده نکنید.
- وظایف را تقسیم کنید: به‌ویژه اگر کودک کوچک دارید، تقسیم کارها بین والدین باعث می‌شود زمان بیشتری برای خواب داشته باشید.
- قبل از خواب آرام شوید: نفس عمیق بکشید، مدیتیشن کنید یا موسیقی آرامش‌بخش گوش دهید.
- ورزش کنید: فعالیت بدنی در طول روز به خواب بهتر کمک می‌کند، فقط نزدیک خواب ورزش سنگین نکنید.
- تغذیه مناسب داشته باشید: از مصرف کافئین و وعده‌های سنگین قبل از خواب پرهیز کنید.
با رعایت این نکات و کمک متخصص، می‌توانید خواب بهتری داشته باشید و آرامش بیشتری در رابطه تجربه کنید. خواب خوب نه تنها سلامت جسم و ذهن را حفظ می‌کند، بلکه باعث می‌شود رابطه نزدیک‌تان صمیمی‌تر و پایدارتر باشد.
رفرنس‌ها:
Hilary Parker, ‘When Your Partner Has a Sleep Disorder’, WebMD, Aug 2022
خواب خوب چطور روی روابط عاشقانه تأثیر می‌گذارد؟